Wys bron van Elektriese weerstand en konduktansie

[[Lêer:Metal film resistor.jpg|duimnael|'n 750-kΩ [[resistor]], wat deur die [[elektroniese kleurkode]] geïdentifiseer kan word. 'n [[Ohmmeter]] kan gebruik word om die waarde te bevestig.]]

Die '''elektriese weerstand''' van 'n voorwerp is 'n maatstaf van die teenstand of verset teen die deurlating van 'n bestendige [[elektriese stroom]]. 'n Voorwerp met 'n uniforme deursnee het 'n weerstand direk eweredig aan sy lengte en omgekeerd eweredig aan die deursnee-area, en direk eweredig aan die [[Elektriese resistiwiteit|resistiwiteit]] van die materiaal. Die wedersydse van elektriese weerstand is '''elektriese konduktansie''' of '''elektriese geleidingsvermoë'''.

Elektriese weerstand is ontdek deur [[Georg Simon Ohm]] in 1827,<ref>{{cite web
|url=http://web.archive.org/web/20071226205343/http://www.sciencetimeline.net/1651.htm
|title=Science Timeline
|author=David Lee
|accessdate=2010-03-10
}}</ref> en deel sommige konseptuele ooreenkomste met die meganiese verskynsel van [[wrywing]]. Die [[SI-stelsel|SI]] eenheid vir elektriese weerstand is die [[ohm]] ([[Omega|Ω]]). Weerstand se omgekeerde notasie is elektriese konduktansie gemeet in [[siemens (eenheid)|siemens]].

Vir verskeie materiale en toestande is die elektriese weerstand nie afhanklik van die hoeveelheid stroom deur, of die potensiaalverskil ([[volt]]) oor die voorwerp nie, wat beteken dat die weerstand, ''R'', konstant bly vir 'n gegewe [[temperatuur]] en materiaal. Daarom kan die weerstand (R) van 'n voorwerp gedefinieer word deur die verhouding tussen die potensiaalverskil en die stroom, soos uiteengesit in [[Ohm se wet]]:

: <math>R = {V \over I}</math>

Die elektriese konduktansie of [[geleidingsvermoë]] (G) is gedefinieer word deur die verhouding

: <math>G = {I \over V}</math>

In die geval van 'n nie-lineêre [[elektriese geleier|geleier]], kan hierdie verhouding verander soos die potensiaalverskil of stroom verander; die omgekeerde helling van 'n koord tot 'n [[I-V-kurwe]] word soms na verwys as 'n "koordale weerstand" of "statiese weerstand".<ref>{{cite book | title = Engineering System Dynamics | author = Forbes T. Brown | publisher = CRC Press | year = 2006 | isbn = 978-0-8493-9648-9 | page = 43 | url = http://books.google.com/books?id=UzqX4j9VZWcC&pg=PA43&dq=%22chordal+resistance%22&as_brr=3&ei=Z0x0Se2yNZHGlQSpjMyvDg }}</ref><ref>{{cite book | title = Electromagnetic Compatibility Handbook | author = Kenneth L. Kaiser | publisher = CRC Press | year = 2004 | isbn = 978-0-8493-2087-3 | page = 13–52 | url = http://books.google.com/books?id=nZzOAsroBIEC&pg=PT1031&dq=%22static+resistance%22+%22dynamic+resistance%22+nonlinear&lr=&as_brr=3&ei=Kk50Ser1MJeOkAS9wNTwDg#PPT1031,M1 }}</ref> Die statiese weerstand is nog steeds die kwosiënt van die spanning en die stroom maar is hierdie geval is die weerstand nie die gradiënt van die kurve nie.  Die koordale weerstand is die gradiënt van die kurve:
: <math>R = {dV \over dI}</math>

== Spesifieke weerstand ==
{{Hoofartikel|Elektriese resistiwiteit}}
Die elektriese weerstand is die eienskap van 'n ''voorwerp'', wat afhang van die grootte van die objek en die materiaal waaruit dit bestaan.  Die materiaal-spesifieke deel hiervan kan bepaal word deur die weerstand van 'n draad van 'n lengte <math>l</math> en 'n deursnee <math>A</math> te meet. Die ''spesifieke weerstand'' of ''resistiwiteit'' is gedefinieer as:
: <math>\varrho = \frac {R.A}{l}</math>

Dit is 'n eienskap van die ''materiaal'' en het [Ωm] as eenheid.

=== Kontakweerstand ===
Indien twee kontakte op 'n voorwerp aangebring word en 'n elektriese potensiaal V aangelê word, sal 'n stroom gaan vloei:

: <math>I= \frac{V}{R_{tot}} </math>

Die stroom kan gemeet word en indien die spanning V bekend is, kan <math>R_{tot} </math> bepaal word. Die weerstand bestaan nogtans uit drie bydraes:

: <math>R_{tot} = R_{drade} + R_{kontakte} + R_{voorwerp}</math>

Die drade se weerstand is gewoonlik klein maar goeie kontakte is nie altyd eenvoudig om te maak nie.  Om hierdie probleem op te los word dikwels 'n metode gebruik, wat die [[Geleidingsvermoë#Van der Pauw-metode|Van_der_Pauw-metode]] heet en vier kontakte pleks van twee aanwend.

=== Temperatuurkoëffisiënt ===
Die waarde van die spesifieke weerstand hang grootliks van die materiaal af. Goeie geleiers soos die metale silwer of koper het gewoonlik 'n uiters lae weerstand wat toeneem met die temperatuur omdat die atome in die metaalrooster meer sal beweeg en die elektrone daardeur gehinder word. Halfgeleiers soos silikon of germanium het groter weerstand wat afneem met die temperatuur omdat meer draers beskikbaar word. Die draers kan nogtans baie beweeglik wees. Isolatore soos kwarts het 'n uiters groot spesifieke weerstand omdat hulle baie min draers het wat ook baie min beweeglik is.

{|class="wikitable"
|-
!colspan="3" |Spesifieke weerstand van verskeie materiale<ref>{{en}}{{cite web
|url = http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/Tables/rstiv.html
|title = Resistivity and Temperature Coefficient at 20 C
|publisher = Hyper-Physics / Georgia State University
|first = C.R.
|last = Nave
|accessdate = 26 Maart 2017}}</ref>
|-
!Materiaal!!Spesifieke weerstand (20°C)<br />[Ωm]!!Temperatuurkoëffisiënt (20°C)<br />[Ωm/K]
|-
|Silwer||<math>1,59 \times 10^{-8}</math>||0,0038
|-
|Yster||<math>9,71 \times 10^{-8}</math>||0,075
|-
|Koolstof ([[grafiet]])
|<math>3-60 \times 10^{-5}</math><ref name="R" group=n>Die weerstand van halfgeleiers hang af van hul onsuiwerhede.</ref>
| -0,0005<ref name="C" group=n>Die temperatuurgradiënt volg 'n eksponensiële reël, nie 'n lineêre reël nie</ref>
|-
|Germanium||<math>1-500 \times 10^{-3}</math><ref name="R" group=n />||-0,05<ref name="C" group=n />
|-
|Kwarts||<math>7,5 \times 10^{+17}</math>||
|}

'''Let wel'''
{{Verwysings|group = n}}

== Bronne ==
{{Verwysings}}

{{Saadjie}}

{{Normdata}}

[[Kategorie:Elektrisiteit]]
[[Kategorie:Elektronika]]
[[Kategorie:Fisiese groothede]]
[[Kategorie:Elektromagnetisme]]